Brabant is een echte harmonie- en fanfareprovincie. Joop van de Meulenreek van de Brabantse Bond van Muziekgezelschappen zegt daarover: “Dit maakt Brabant zo uniek en divers. Muziekverenigingen zijn per definitie warme verenigingen waar sociaal, gezellig en op z’n Brabants met elkaar wordt omgegaan. Veel verenigingen bestaan al lang, soms wel 200 jaar en zij nemen muziek maken heel serieus. De Brabantse cultuur is hierin ontzettend belangrijk.” Hier kunnen ook de Brabantse tradities aan worden toegevoegd. Tradities als deelnemen aan concoursen, de kermis- en nieuwjaarsconcerten, de taptoes, het begeleiden van optochten met Sinterklaas, Palmpasen, dauwtrappen op Hemelvaartsdag, Koningsdag, tijdens carnaval en op de slotavond van de jaarlijkse avondvierdaagse. Het brengen van serenades of aubades hoort zeker ook tot de activiteiten van een fanfare of harmonie. Ze kennen daarmee een lange traditie, waarmee de verbondenheid met het dorpsleven wordt getoond. Bij de Brabantse Bond van Muziekgezelschappen zijn volgens hun website 204 harmonieën en 94 fanfares aangesloten. Duidelijk is dat de muzikale traditie van harmonie en fanfare en dan met name in Brabant en Limburg al eeuwenlang onverwoestbaar is.
Wie in het archief van harmonie De Eendracht uit Raamsdonksveer op zoek gaat naar informatie uit de eerste jaren, komt al snel tot de ontdekking dat er daar nauwelijks iets van bewaard is gebleven. Anders gezegd: het is niet helemaal zeker dat de harmonie op 26 mei 1848 is opgericht als Harmonie, Sympfonie-, Zang- en Toneelvereeniging’. Toch wordt die datum nog steeds aangehouden. Op 13 mei 1911 wordt de vereniging bij Koninklijk Besluit erkend; de naam wordt gewijzigd in Koninklijk Erkende Harmonie ‘De Eendracht’. Op 5 mei 1948 volgt het predicaat Koninklijk. Ter gelegenheid van het 60-jarig bestaan kreeg de harmonie van de bevolking een fraaie kiosk aangebonden. Een kiosk met verplichtingen, want een gemeenteraadsbesluit maakt duidelijk dat er een jaarlijkse subsidie wordt toegekend van vijftig gulden onder de voorwaarde: De vereniging is verplicht om gedurende de zomermaanden op haar muziekkiosk minstens zes volksconcerten te geven. De kiosk moest elk jaar worden afgebroken om plaats te maken voor de plaatselijke kermis. Daar was de houten kiosk niet op berekend; dat de kiosk ook nog eens een leuke speelplek is, komt de kwaliteit niet bepaald te goede. In de bestuursvergadering van 17 maart 1943 wordt uiteindelijk besloten dat het niet meer verantwoord is de kiosk te gebruiken. Op 12 juni 1948 schrijft dagblad De Stem: (…) Een Koninklijke harmonie en geen kiosk. Men moet zich tot op de dag van vandaag behelpen met het bordes van het raadhuis provisorisch om te toveren tot een soort platvorm, maar ’t is niet wat je noemt. Geen ruimte, geen klank. Pas op 30 april 1951 wordt een nieuwe kiosk feestelijk in gebruik genomen door de harmonie. In de daaropvolgende jaren worden er nog regelmatig uitvoeringen gegeven in de kiosk. Toch werd de animo om op de muziekkiosk te spelen voor de leden van De Eendracht steeds minder. Wel is de kiosk nog steeds het middelpunt van onder andere de kinderrommelmarkt tijdens Koningsdag en als vertrekpunt van de jaarlijkse carnavalsoptocht.
Op initiatief van de toenmalige pastoor L. van Heeswijck werd in Raamsdonk op 1 oktober 1927 de Kerkelijke Harmonie Sint Bavo opgericht. Het probleem was toen echter dat de 18 enthousiastelingen nog nooit een muziekinstrument hadden bespeeld en bovendien niemand noten kon lezen. Via collectes, acties en financiële bijdragen werd geld bijeengesprokkeld om instrumenten aan te schaffen. Onder de bezielende leiding van dirigent P. Verschuren uit Waspik moeten de repetities ook van een leien dakje zijn gegaan, want enkele maanden na de oprichting werd al de eerste serenade gebracht bij het gouden bruidspaar Balmakers. In 1945 werden overal bevrijdingsfeesten gevierd, zo ook in Raamsdonk. Met elf nog bespeelbare instrumenten werd onder enorme belangstelling door de harmonie een mars door het dorp gemaakt en tot diep in de nacht werd er op de harmoniemuziek gehost en gedanst. Hoogtepunten waren onder andere de zomerfeesten in de tuin van beschermheer van De Eendracht mr. Theo Heere, waar bij de pittige marsen van de harmonieën Sint Bavo en De Eendracht de wijn, die in koperen ketels werd aangevoerd, rijkelijk vloeide. Het was altijd een plechtig moment als de beschermheer aan het eind van de avond het glas hief en zei: Jongens, we nemen er nog een op de valreep, en ook deze keer voor elk der beide harmonieën een nieuw instrument cadeau. Dankzij een gift van een gulle parochiaan en de medewerking van het plaatselijke bedrijfsleven stond er al snel na de oprichtingsdatum een zeskantige houten muziekkiosk met leiendak en op de top een harpje aangeboden. De kiosk kreeg een plaats in het park voor de Sint Bavokerk. Het voeren van de naam ‘Kerkelijke Harmonie Sint Bavo’ hield onder meer in dat de kerk ook de verantwoording droeg voor alle uitgaven van het korps. Deze sterk paternalistisch gekleurde kerkelijke voogdij, zoals toenmalig pastoor Van Herpt het uitdrukte, werd in 1968 verlaten. In de statuten werd toen bepaald dat de vereniging het zich tot haar taak rekent plaatselijke feesten en tradities muzikaal op te luisteren. Toen in 1982 ook een showkorps werd opgericht, was Sint Bavo niet langer een harmonie, maar ging zij verder als muziekvereniging Sint Bavo. Vanzelfsprekend zorgen leden van de muziekvereniging nog steeds tijdens allerlei plaatselijke tradities én kerkdiensten voor de muzikale omlijsting.
Tekst: Jan Hoek
Bronnen:
De kern is Eendracht gebleven, jubileumuitgave 1848-1998;
Raamsdonk en Raamsdonksveer ten tijde van weleer, uitgave Vèrse Hoeven, 1995, Jan Hoek.